بسم الله الرحمن الرحيم
فناوري
فناوري يا به انگليسي (Technoligy) از دو لغت يوناني Techne و logia ساخته شده است؛ كلمه اول به معني هنر و كلمه دوم به معني علم و دانش مي باشد.
فناوري بدنه‌اي از دانش است كه در خدمت خلق ابزار، پردازش امور، و استخراج مواد به كار مي‌رود. مفهوم اصطلاح فناوري بسيار گسترده است و هر فرد درك متفاوتي از معني فناوري دارد. امروزه افراد براي انجام وظايف مختلفي در زندگي روزمره شان از فناوري استفاده مي كنند.
همچنين فناوري به عنوان كاربرد علم براي حل يك مشكل تلقي مي‌شود.
نكته * فناوري و علم موضوعات مختلفي هستند كه براي انجام وظيفه‌اي خاص يا حل مشكلي ويژه باهم، همكاري ميكنند.
فناوري انواع گوناگوني دارد كه در ادامه به ذكر چند مورد ميپردازيم:
1.فناوري اطلاعات و ارتباطات
2.فناوري هوا و فضا
3.زيست فناوري
4.فناوري نانو
5.فناوري انرژي هاي نو
سواد فناورانه
سواد فناورانه چيست؟
سواد فناورانه مجموعه اي از دانش، تجربه و مهارت است كه به ما كمك ميكند مزايا و خطرات يك فناوري را بشناسيم و به صورت آگاهانه و محتاطانه از آن استفاده كنيم. در واقع سواد فناورانه مجموعه اي از دانستني ها و مهارت هاست كه هر انساني براي زندگي كردن به آن نياز دارد.سواد فناورانه شامل سه بعد است :
1.دانش
2.روش هاي تفكر و عمل
3.ظرفيت ها
سواد فناورانه ميتواند در چگونگي جستجو در جهان موثر باشد و در زندگي فردي و اجتماعي و فرهنگ تاثير گذار باشد و باعث ايجاد نگاهي خوش بينانه به آينده شود.
افرادي كه سواد فناورانه دارند چگونه رفتار ميكنند؟
افرادي كه سواد فناورانه دارند نسبت به پيدايش فناوري هاي جديد و به كار گيري آنها عاقلانه و عالمانه برخورد ميكنند و در رفتارشان افراط ديده نميشود . آنها ميدانند كه فناوري داراي نظام است يعني گروهي از اجزاي مربوط به هم كه براي رسيدن به اهداف خاص طراحي شده اند و همچنين توانايي تركيب كردن اطلاعات را با نگاهي جديد دارند.آنها فناوري اي كه به زندگي روزمره سرايت كرده را تشخيص ميدهند و با دانستن مزايا و خطرات آن ، با آن عالمانه برخورد ميكنند.اين افراد حل كننده مشكلات هستند. آنها مسائل فناورانه را از ديدگاه هاي مختلف و متفاوت بررسي ميكنند. سوالاتي در رابطه با خطرات و مزاياي فناوري ها مطرح ميكنند و ارتباط متقابل بين فناوري و افراد ، جامعه و محيط را درك ميكنند.افراد با سواد فناورانه مفاهيم علوم ، رياضيات ، مطالعات اجتماعي ، هنر و زمينه هاي ديگر را به چشم يك ابزار براي درك و مديريت نظام فناورانه ميبينند. ميتوانند راه حل هاي مختلف را شناسايي كنند و نتايج حاصل از اجراي آن را پيش بيني كنند و در رابطه با خطرات و مزاياي آن قضاوت آگاهانه داشته باشد .آنها توانايي استفاده و مديريت فناوري ها را براي بهبود كارايي و تناسب آن دارند و استفاده ي آنان از فناوري ها قوي ، سيستم گرا و خلاق بوده و از رويكردي سازنده براي تفكر در حل مشكلات فناورانه برخوردارند.
تكنيك‌هاي ده‌گانه براي تقويت سواد فناورانه:
1. جايگاه شخصي خود را تقويت كنيد:
شما بايد اهداف خود را تحليل كنيد. چه چيزي شما را واقعاً خرسند ميكند؟ واقعاً در زندگي خود مي‌خواهيد به چه چيزي برسيد؟ آيا پاسخ به اين پرسش‌ها همان چيزهايي هستند كه رسانه‌ها برنامه‌ريزي كرده‌اند؟ به نظر شما، اين پاسخ‌ها از كجا ريشه گرفته‌اند و تا چه ميزان از پاسخ‌هاي خود احساس رضايت داريد؟
همچنين بايد فعاليت ذهني خود را افزايش دهيد، از آنجا كه بر تلاش ذهني خود تسلط داريم، مي‌توانيم ميزان يادگيري خود را نيز كنترل كنيم. هرچه فعاليت ذهني بيشتري انجام شود، درك مطلب، يادگيري و در نهايت حافظه نيز در سطح بالاتري قرار خواهند گرفت.
2. به عنوان يك هدف بر مفيد بودن امور تمركز كنيد:
علت هاي متفاوتي براي رويارويي با رسانه‌ها وجود دارد. تمام اين علت ها ممكن است منطقي و بسيار كارآمد باشند. با اين حال، بايد توجه داشت كه كاربردها تفاوت دارند. در هر مرتبه رويارويي با رسانه‌ها بايد اهداف خود را به طور واضح، مشخص سازيم.
3. براي رويارويي با رسانه‌ها، آگاهي دقيقي را بپرورانيد:
به طور دوره‌اي (شايد سالي يك مرتبه)، كاربردهاي رسانه‌اي خود را در طول يك هفته يادداشت كنيد. با تكرار اين تمرين مي‌توانيد تغيير علاقه‌مندي خود نسبت به رسانه‌ها، مجاري و پيام‌هاي رسانه‌اي را كنترل كنيد.
4. اصول ذهني خود را بررسي كنيد:
در جريان رويارويي عادت‌گونه‌ي خود با رسانه‌ها، هميشه از خود بپرسيد كه چرا چنين عادت‌هايي دارم؟ تا چه اندازه در راستاي برآوردن نيازهاي خود، عادت‌هايم را برنامه‌ريزي كرده‌ام؟ رسانه‌هاي جمعي در راستاي تأمين خواسته‌هايم تا چه اندازه، عادت‌هايم را برنامه‌ريزي كرده‌اند؟ بعد از يافتن پاسخي مناسب براي اين پرسش‌ها، اصول ذهني خود را بازانديشي كنيد.
5. بنياني فراخ از دانش مفيد كسب كنيد:
نكته‌ي اساسي دانش، مفيد بودن آن است؛ كسب دانشي كه مفيد نباشد، به شما كمك نخواهد كرد. معني اين جمله اين است كه بايد درباره‌ي نيازهاي خود در زمينه‌ي دانش، آگاهي كاملي داشته باشيد.
6. درباره‌ي پيوستار واقعيت – خيال بيانديشيد:
به طور مداوم از ميزان واقعي يا خيالي بودن يك امر بپرسيد. اين فعاليت، يك پيوستار است. پيام‌هاي رسانه‌اي ممكن است بسيار سرگرم كننده باشند؛ چون كششي خنده‌دار يا خيال‌پردازانه دارند. اين عناصر ميتوانند به طور خلاقانه، تفكر ما را تحريك كنند؛ با اين حال، بايد دانست اين عناصر، ابزاري براي تحريك هستند، نه الگويي براي تقليد!!!
7. مجاري رسانه‌اي مختلف را مقايسه كنيد:
سواد رسانه‌اي، مفهومي عمومي است كه تمام رسانه‌ها را شامل مي‌شود، ولي مجاري رسانه‌اي مختلف، چالش‌هاي متفاوتي را مطرح مي‌سازند.براي مثال مطلبي خبري را براي سايتي بنويسيد كه هر ساعت به روزرساني مي‌شود. آن‌گاه همان مطلب را براي يك ماه‌نامه بنويسيد. بكوشيد پيامي توليد كنيد كه مردم هنگام گوش دادن به آن بخندند. حال همان شوخي را براي مرورگرهاي اينترنتي و روي صفحه‌ي رايانه به زباني ساده برگردانيد. طراحي پيام‌هاي رسانه‌اي خود به ويژه پيام‌هاي خنده‌دار، كار دشواري است. چنين تمرين‌هايي به ارتقاي درك زيبايي شناختي شما كمك خواهد كرد.
8. ديدگاه‌هاي خود را بررسي كنيد:
اين پرسش‌ها را از خود بپرسيد: آيا ديدگاه‌هاي من پايگاه منطقي مناسبي دارند؟
9. رفتارهاي خود را تغيير دهيد:
تا چه اندازه رفتار شما در راستاي عقايد شماست؟ براي مثال، اگر معتقد باشيد كه جامعه بيش از اندازه مادي‌گراست، آيا از خريد كالاهاي مادي متعدد پرهيز مي‌كنيد؟ اگر مصرف كالاهاي مادي خود را در سطحي پايين نگه داريد، آن گاه ميان رفتار و عقيده شما هماهنگي وجود دارد. با اين حال، افراد زيادي وجود دارند كه مدام از اسراف در زندگي مادي‌گرايانه شكايت ميكنند، ولي باز هم كالاهايي را مي‌خرند كه نيازي به آنها ندارند. گام نخست در تغيير رفتار، ارزيابي واقع‌بينانه از ميزان سازگاري عقايد با رفتارهاي موجود است.تغيير رفتار در راستاي هم‌خواني با عقايد، به معناي تعهد داشتن به مسئوليت اخلاقي در پيروي از عقايد است، به جاي آنكه صرفاً ديگران را سرزنش كنيم و اقدامي نكنيم؛ راهبردي كه متأسفانه در برابر بسياري از معضلات جامعه فراگير شده است.
10. مسئوليت‌پذيري شخصي داشته باشيد:
كه شايد اين كار سخت‌ترين مورد باشد!!!
سواد فناورانه و ارزش هاي ايراني اسلامي:
توسعه سواد فناورانه در جامعه ايراني و درك صحيح افراد از كاركردهاي مثبت و منفي آن موضوعي بسيار جدي است و لازم است كه اين توسعه با توجه به ارزش هاي ايراني اسلامي و تا حد امكان از طريق بومي سازي صورت گيرد.
تاريخچه ايران و تاثيرات انسان ساز اسلام بر فرهنگ كهن آن، منجر به پيدايش ارزش هايي والا مرتبه در جامعه شده است، كه همواره تحت تاثير تهاجم فرهنگي غرب و فناوري هاي مهاجم مورد تهديد جدي قرار دارد. به همين دليل بومي سازي فناوري و ارتقاي سواد فناورانه در اين حوزه از اهميت بسيار بالايي برخوردار خواهد بود.
يكي از برتري هاي كشورمان در اين زمينه آن است كه كودكان از سنين پايين و پيش از ورود به عرصه هاي اجتماعي با طيف وسيعي از ارزش ها و هنجارهاي جامعه در خانواده آشنايي پيدا مي كنند. بخش ديگري از اين آشنايي با شاخص ها و هنجارهاي جامعه ايراني اسلامي در مدرسه، دانشگاه و ساير محيط هاي اجتماعي پيدا مي گردد .به همين دليل هر فرد جامعه ايراني با هنجارها و ناهنجارهاي موجود آشنايي داشته و در صورت انجام عملي از ارزش يا ضد ارزش بودن آن مطلع است. اين امر در مورد سواد فناورانه وي و نحوه استفاده از فناوري نيز صدق مي كند. براي مثال ارزش بالاي عنصر خانواده در جامعه ايراني از قديم تا زمان حال و توصيه هاي دين اسلام به حفظ اين كانون همواره يكي از نقاط قوت فرهنگ اصيل كشورمان بوده است. ديد و بازديد اقوام و صله رحم اصلي مهم در توسعه روابط اجتماعي و استحكام آن به شمار مي رود.
به كارگيري نادرست فناوري هايي نظير موبايل و نيز ارتباطات از طريق فضاي مجازي تا حدي به اين ارزش والاي ايراني اسلامي لطمه وارد كرده كه اگر در حوزه مذكور تقويت سواد فناورانه و آموزش هاي صحيح صورت نپذيرد، آينده اي تاسف بار به دنبال خواهد داشت.
سواد فناورانه و آيات و احاديث:
آيات:
سوره مجادله ۱۱:
يرفع الله الذين آمنوا منكم و الذين اوتوا العلم درجات
خداوند كساني از شما را كه ايمان آورده اند باال مي برد و به كساني كه بهره اي از علم دارند درجات بزرگي مي بخشد.
سوره فاطر ۲۸:
انما يخشي الله من عباده العلماء
و تنها بندگان دانا و دانشمند از خدا ترس آميخته با تعظيم دارند.
سوره عنكبوت ۴۳:
و تلك االمثال نضربها للناس و ما يعقلها الا العالمون
اينها مثالهائي هستند كه ما براي مردم مي زنيم، و جز فرزانگان، آنها را فهم نمي كنند. و سواي خردمندان از آنها عبرت نمي گيرند و درس زندگي نمي آموزند.
احاديث:
- طلب علم بر هر فرد مسلمان فرض است.
- علم را بجوئيد گرچه در چين (محل دوري) باشد.
- در روز قيامت شديدترين افراد از نظر عذاب،عالمي است كه خداوند علم او را سودمند نساخته باشد.
جايگاه سواد فناورانه در اسناد بالا دستي كشور:
نبايد ارزش اسناد بالادستي حوزه علم و فناوري انكار شود.در موضوع فناوري هاي نوين همواره به يك سند راهبردي و آينده نگر نياز است، تا توان و قابليت هاي كشور به سمت هدف تعيين شده حركت كند؛ اگر براي حوزه علم و فناوري سند راهبردي نداشته باشيم در قبال پيشرفت هاي فناوري غافلگير خواهيم شد. نبايد توجه صرف به نظريه پردازي و يا كار اجرايي موجب شود تا ارزش اسناد بالادستي حوزه علم و فناوري انكار شود. در مواجهه با فناوري هايي مانند اينترنت اشياء حتما بايد چشما نداز، قابليت ها، فرصت ها، چالش ها و نهاد راهبري اين حوزه در اسناد بالادستي تبيين شود. هنوز در كشور طرح آمايش سرزميني وجود ندارد و بايد همه با كمك به نهادهاي مسئول، از جمله سازمان برنامه و بودجه، اين سند مهم را تدوين كنيم. خوشبختانه نگاه رهبر معظم انقلاب يك نگاه راهبردي است و تدوين اسنادي مانند نقشه جامع علمي كشور و سند تحول بنيادين آموزش و پرورش حاصل اين نگاه است؛ دستور بعدي جلسه 96 ستاد راهبري اجراي نقشه جامع علمي كشور بررسي برنامه هاي جهاد دانشگاهي در مسير اجراي نقشه جامع علمي كشور بود.
تاثير داشتن سواد فناورانه در محيط كار:
الف: مزايا
- كاهش هزينه براي كارفرمايان(هزينه اداري، توليدي و غيره)
- كاهش مشكلات مرتبط با كنترل حضور و غياب كاركنان گسترش جغرافيايي حوزه هاي عملكرد سازمان ها و ارائه خدمات در سطح ملي و بين المللي
- بهبود شرايط كار
- افزايش رضايت شغلي و بهره وري كاركنان
- افزايش استقلال شغلي كاركنان
- صرفه جويي در هزينه هاي مختلف زماني و مالي كاركنان
- كاهش فشارهاي روحي ناشي از محيط كار و تعاملات اجتماعي روزمره
- كاهش نرخ بيكاري در اثر ايجاد مشاغل جديد
- تدارك شرايط اشتغال براي كليه شهروندان
ب: معايب
- نياز به سرمايه گذاري براي ايجاد فضاي كاري در خانه
- ضرورت سواد كامپيوتري و آشنايي به زبانهاي مختلف
- كنترل ضعيف و سختي ارزيابي عملكرد كاركنان دوركار توسط كارفرمايان
- كاهش ارتباطات شغلي و تعاملات اجتماعي
- نبود مديريت متمركز بر نحوه انجام وظايف كاركنان مشاغل مناسب براي دوركاري
